حامی محیط زیست افغانستان

حمایت از محیط زیست، حمایت از زندگی است. پس با آلوده نکردن آب، خاک، هوا، مراتع و...، علاوه بر احترام گذاشتن به محیط زیست، سلامتی خود و نسل های آینده خود را تضمین کنیم.

حامی محیط زیست افغانستان

آلودگی محیط زیست و راه های جلوگیری

آلودگی محیط زیست و راه های جلوگیری

چکیده:

آلودگی محیط زیست از منابع گوناگون صورت می‌گیرد. با پیشرفت تمدن بشری و توسعه فن‌آوری و ازدیاد روز افزون جمعیت ، در حال حاضر دنیا با مشکلی به نام آلودگی در هوا و زمین روبرو شده است که زندگی ساکنان کره زمین را تهدید می‌کند.

متن مقاله:

بطوری که در هر کشور حفاظت محیط زیست مورد توجه جدی دولتمردان است. امروزه وضعیت زیست محیطی به گونه‌ای شده است که مردم یک شهر یا حتی یک کشور از آثار آلودگی در شهر یا کشور دیگر در امان نیستند.

چکیده

در اکثر شهر ها مسیل های ناحیه شهری و مسکونی همواره کانون تخلیه فاضلابها، زباله ها و نخاله های ساختمانی هستند.بخصوص در حاشیه شهرها این رخداد از شدت بیشتری برخوردار می باشد. این پدیده باعث می گردد تا مسیل چهره زشت و پلشت به خود گیرد و کانون آلودگی و پرورش و تکثیر جوندگان و حشرات و منبع انتشار بوهای نامطلوب باشد. مسیل هایی با این مشخصات همواره باعث تنفر شهرنشینان است و برای شهرداری ها مشکلات بهداشتی و اجتماعی ایجاد می کند. برای حفظ بهداشت عمومی باید شهرداری ها اهمیت زیادی برای بهسازی و بهداشت مسیل های شهری قائل شوند .در این مقاله آلودگی ها، عوارض آنها و نکات فنی جهت جلوگیری از آلاینده ها ،دفع شر جوندگان و حشرات ارائه می گردد.

مسیل مجرای طبیعی است که روان آب حاصل از باران ، برف و رگبار ها موقتاً در آن جریان پیدا می کند . در گذشته های دور انسان برای دسترسی بهتر و آسان تر به آب برای امورات کشاورزی و عمرانی در جوار رودخانه ها و مسیلها سکونت گزیده است.به مرور زمان با توسعه شهرها و رشد جمعیت مسیلها در معرض تخریب و آلودگی قرار گرفته اند . شناخت عوامل آلاینده مسیل ها و کنترل آنها باعث می شود شهرها به صورت محیط های جذاب و سالم تری برای زندگی در آیند و شهرنشینان احساس امنیت بهداشتی بیشتری داشته باشند .

روش کار

بررسی عوامل آلوده کننده مسیل

1 - فرسایش در حوضه بالا دست مسیل

آبی که در مسیل جریان می یابد حاصل نزولات جوی است . آب باران و برف خالص ترین آب است ، اما ضمن نزول به سمت زمین غبار و گازهای موجود در هوا را در خود می گیرد و شکلی اسیدی می یابد . این آب در اثر جاری شدن در سطح حوضه آبخیز باعث فرسایش و حمل ذرات خاک ، لاشبرگ و خار و خاشاک می شود. قسمتی از مسیل که خارج از منطقه مسکونی است آلودگی آب آن در اولین سیلاب بیشترین آلودگی را دارد ولی در سیلاب های بعدی رسوبات معلق و بار کف که ناشی از پدیده فرسایش حوضه و کف کنی مسیل است ، بیشترین غلظت را به خود اختصاص می دهند .شکل (1) فرساِِِیِش و تولید رسوب را در سرشاخه مسیل نشان می دهد.

2- کثافات و لجن های خیابانی

آلودگی ثانویه در قسمتی از مسیل که در منطقه مسکونی قرار دارد اتفاق می افتد. در منطقه مسکونی ابتدایی ترین نوع مواد آلاینده کثافات و لجن های حاصل از خیابانها و معابر و جوی ها است که به مسیل وارد می شوند . میزان و مقدار این مواد بستگی به فعالیت های تنظیفی شهرداری در شهرها دارد . هر چه سطح شهر تمیز تر و جوی ها فاقد لجن کمتری باشند ، دریافت آلودگی مسیل کمتر خواهد بود .

3 - فاضلاب

نوع دیگر آلاینده هایی که به مسیل ها وارد می شوند ، فاضلابها هستند. در برخی شهرها فاضلاب ناشی از شستشوی آشپزخانه ، حیاط و حتی حمام به جوی خیابان ریخته شده و به مسیل منتهی می گردند . در برخی شهرها که منطقه مسکونی سنگلاخ و فاقد چاه جذبی و شبکه جمع آوری فاضلاب هستند علاوه بر فاضلاب فوق ، فاضلاب خانگی خروجی از سپتیک تانک یا گند گاه مستقیما به مسیل وارد می شود . نمونه عینی این پدیده در شهر اراک قبل از اجرای طرح جمع آوری فاضلاب قابل مشاهده بود.

برخی مسیل ها نیز فاضلاب صنایع کوچک مثل سنگبری ، ماسه شویی ، صنایع غذایی ، موزاییک سازی به آنها وارد می شوند . مسیل شهری اراک نمونه اینگونه مسیل ها است.

4 - زباله های خانگی

مواد زاید جامد شهری ( زباله های خانگی ) نیز در آلودگی مسیل ها نقش اصلی را دارند . زباله ها و نخاله ها معمولا به مسیل هایی ریخته می شوند که ساماندهی نشده اند و معمولا از حاشیه شهر عبور می کنند . مسیلهای ساماندهی شده ای که از داخل شهر می گذرند معمولا کمتر در معرض زباله ها و نخاله هل قرار می گیرند . عاملان تخلیه زباله به مسیل را می توان به صورت زیر نام برد :

- خانوارهای ساکن در نزدیک مسیل که از نظر فرهنگی در سطح پایین قرار دارند. این افراد که معمولا عده ی کمی را تشکیل می دهند به جای قراردادن زباله در جایگاه های مشخص شده توسط شهرداری ، به علت نزدیکی به مسیل ترجیح می دهند زباله را به مسیل بریزند.

- عابران گذری

این دسته افراد معمولا ضمن عبور از کنار مسیل آسان ترین روش خلاصی از زباله و ضایعات را تخلیه یا انداختن آن به مسیل می دانند . مثل انداختن سبزه ها در ایام سیزده نوروز ، ریختن لباس های کهنه و اشغال حاصل از بسته بندی اشیا .

- مغازه داران

عمدتا زباله ها را مغازه ها به جوی ها می ریزند و منتهی به مسیل ها می گردد. شکل (2) این مطلب را تاییدمی نماید

- برخی رفتگران منطقه که به مسیل دسترسی دارند ، زباله هایی را که شب از در منازل جمع آوری نشده است ، به درون مسیل می ریزند تا مجبور نباشند آن را در مسیر طولانی حمل کرده و به جایگاه انتقال دهند .

در شهر تهران روزانه 5476 تن زباله تولید می شود که 28 تن آن به نهرها ریخته می شود {1}.

5 - نخاله های ساختمانی

نخاله های ساختمانی معمولا توسط وانت بارهای کوچک ، سه چرخه ها و خانوارهای همجوار به مسیل ریخته می شوند .

6 - ضایعات درختی

ضایعات باغچه ای مثل شاخه های بریده درختان و گلها در فصل پاییز یا حرس در فصل بهار معمولا به مسیل ریخته می شوند .علت این امر عدم جمع آوری و حمل توسط شرکتهای زیبا سازی شهرداری است .

عوارض آلودگی مسیل

مواد گوناگونی که به عنوان آلاینده وارد مسیل می گردند هر کدام به تنهایی یا آمیخته با هم اثرات سوئی را در مسیل و در طبیعت ایجاد می کنند.

فاضلاب

فاضلاب اساسا ماهیت ناپاک و کثیفی دارد و سبب شرایط غیر بهداشتی مسیل می گردد . انواع میکربهای بیماریزا در فاضلاب منازل ، سپتیک تانک ها ، صنایع و ... وجود دارند . فاضلاب صنایع و کارخانجات حاوی مواد سمی و ترکیبات بسیار پیچیده است . آب مسیل چنانچه در پایین دست در کشاورزی مورد استفاده قرار گیرد می تواند باعث آلودگی خاک و محصولات شده و زندگی انسان ها و دام ها را به مخاطره اندازد{2} . اصولا در فاضلاب عامل بیماری های وبا، حصبه ، شبه حصبه ، اسهال ها ، ورم معده ، ورم روده و ورم جگر و کرم قلابدار وجود دارند . این میکروبها و انگلها از طریق محصولاتی که خام خورده می شوند یا از طریق آب آلوده شده با فاضلاب یا تماس مستقیم به انسان منتقل می شوند.ورود فاضلاب و زباله(پس ماند فساد پذیر) به مسیل در صورتیکه آب در آن جاری شود میزان BOD و COD افزایش می یابدو پیوستن مسیل به رودخانه باعث صدمه به آبزیان می شود{3}.

زباله ها

زباله های ریخته شده در مسیل محل که در کناره دیواره ها انباشته می شوند بوی آنها باعث اذیت و آزار مردم می شود . همچنین زباله باعث جذب مگس و پشه شده و محل بسیار مناسب برای تولید ، تکثیر و پرورش یافتن جوندگان و حشرات می باشند. موش که امروزه مشکل بیشتر شهر های بزرگ است ، یکی از کانونهای تولید و تکثیر ان مسیل ها ی شهری بی سر و سامان هستند . موش می تواند 21 نوع بیماری را سبب شود . مبارزه با موش ها هزینه زیادی را به شهرداری ها تحمیل می کند. طبق آمار بیش از 90 درصد آبگرفتگی های معابر تهران به علت زباله هایی است که در مسیل ها ریخته شده است. بوجود آمدن چاله های ناشی از کف کنی سیلاب در بستر مسیل ها و از طرفیپرشدن این گودال ها با فاضلاب و زباله محیط بسیار خطر ناکی ایجاد می کند. در مسیل کن در محدوده منطقه 22 شهرداری تهران یک کارگر بعلت سقوط در همین چاله ها جان خود را از دست داد. جمع آوری 2 میلیون تن زباله و لجن از طرِق لایروبی سالانه 13 میلیارد تومان به شهرداری تهران تحمیل میکند{4}. این نمونه کوچکی از هزینه های گزافی است که دولت و ملت باید بعلت بی سروسامانی مسیل ها تحمل نمایندد

ضایعات باغچه ای

شاخه شکسته درختان در مسیل باعث ایجادمشکلات گرفتگی دهانه پل ها و بالازدگی آب می شود. در بهار 1385 به علت بالازدگی آب مسیل ها در تهران 18 مورد تخریب ساختمان و790 میلیون ریال خسارت وارد شده است و به علت پخش آب در معابرو فروکشی سطح معابر و خیابان ها در همین تاریخ 2 مورد مرگ و 11 مورد مصدومیت اتفاق افتاده است {1 }.

اهداف

راهکارهای کاهش و کنترل آلودگی مسیل ها

- نصب تابلو هایی در طول مسیر مسیل با درج عبارت هایی مثل(ریختن زباله ممنوع) یا( ریختن زباله و نخاله تحت پیگرد قانونی قرارمی گیرد).

- آموزش عمومی محیط زیست از طریق رسانه ها با تاکید بر نمایان ساختن اثرات سوء ریختن زباله فاضلاب و... به مسیل ها.

- ایجادشبکه جمع اوری فاضلاب در مناطق سنگلاخ و شیبدار شهر به منظور جلوگیری از ورود فاضلاب خام یا خروجی از سپتیک تانک ها به مسیل.

- هشدار های کتبی به خانوارهای مستقر در اطراف مسیل مبنی بر عدم ریزش زباله ، فاضلاب و ضایعات کشاورزی به مسیل .

- هشدارهای کتبی به مصالح فروشان که دارای سه چرخه های حمل نخاله می باشند.

- مسقف کردن مسیری از مسیل که در نقاط پر رفت و آمد و شلوغ قرار گرفته به منظور جلوگیری از سقوط انسانها ، وسایل نقلیه و ریختن زباله در آن . شکل (2) مسیل مسقف شده را نشان میدهد.

- قبل از نقطه ی مسقف شبکه فلزی به ابعاد مناسب قرار داده می شود که زباله هابه داخل مسیر مسقف برده نشوند.

ا- حداث دیواره های حفاظتی در اطراف مسیل در نقاط شلوغ .

- حصار کشی اطراف مسیل با تورهای سیمی در مناطقی که مردم اقدام به ریختن زباله می کنند.

- تعیین محل های خاص برای تخلیه نخاله های ساختمانی اندک که حاصل تولید کارهای ساختمانی کوچک می باشد در نقاط مختلف طول مسیر مسیل زیرا کسی که فقط یک یا دو گونی نخاله دارد رغبت به انتقال آن به خارج شهر ندارد.

- پاکسازی مسیل قبل از شروع بارندگی در مسیل هایی که وسیله نقلیه در آن می تواند رفت و آمد کند

- ساماندهی اطراف مسیلها را نباید از نظر دور داشت بخصوص مسیلهای که در حاشیه شهرها قرار دارند را می توان سر و سامان داد و به عنوان تفریح گاه یا موارد دیگر مورد استفاده قرار داد . نمونه این پدیده تصویب طرح احداث دریاچه 11 میلیون متر مکعبی مسیل کن در شهرداری منطقه 22 تهران است {5}.

آلودگی محیط زیست و لایه ازن

یکی از مسائلی که در سالهای اخیر باعث نگرانی دانشمندان شده ، مسئله تهی شدن لایه ازن و ایجاد حفره در این لایه در قطب جنوب است. لایه اوزون در فاصله 16 تا 48 کیلومتری از سطح زمین قرار گرفته و کره زمین را در برابر تابش فرابنفش نور خورشید محافظت می‌کند. هر گاه از مقدار لایه ازن ، 10 درصد کم شود، مقدار تابشی که به سطح زمین می‌رسد تا 20 درصد افزایش می‌یابد. تابش فرابنفش موجب بروز سرطان پوست در انسان می‌شود و به گیاهان صدمه می‌زند. مولکولهای کلروفلوئورکربنها (CFCها) در از بین بردن لایه ازن موثرند. از این ترکیبات بطور گسترده در دستگاههای سرد کننده و در افشانه‌ها (اسپری‌ها) استفاده می‌شود.

این مولکولها به علت پایداری آنها به استراتوسفر راه می‌یابند و در آنجا بر اثر تابش خورشید پیوند C-Cl شکسته می‌شود. اتم کلر حاصل به مولکول ازن حمله می‌کند و مولکول CLO را می‌دهد. این مولکول بنوبه خود با اکسیژن ترکیب شده ، مولکول O2 و اتم Cl آزاد می‌شود که مجددا در چرخه تخریب اوزون شرکت می‌کند. از این روست، در عهدنامه سال 1978 مونترال قرار این شده که از مصرف کلروفلوئوروکربنها به تدریج کاسته شود و مواد دیگری به عنوان جانشین برای آنها یافت شود و یافتن چنین ترکیباتی بطور مسلم کار شیمیدانان است.

آلودگی هوا و مه دود فتوشیمیایی

بسیاری از مناطق شهری با پدیده آلودگی هوا روبه‌رو هستند که در جریان آن ، سطوح نسبتا بالایی از ازن در سطح زمین که جزء نامطلوبی از هوا در ارتفاعات کم است، در نتجه واکنش نور القایی آلاینده‌ها تولید می‌شود. این پدیده را مه دود نور شیمیایی می‌نامند و گاهی از آن به عنوان "لایه ازن در مکانی نادرست" از نظر تشابه آن با مسئله تهی شدن ازن استراسفر یاد می‌کنند. فرآیند تشکیل مه دود در واقع شامل صدها واکنش مختلف است که دهها ماده شیمیایی را دربرمی‌گیرد و بطور همزمان رخ می‌دهند. در واقع ، هوای شهرها را به "واکنشگاههای شیمیایی عظیم" تشبیه کرده‌اند.

پدیده مه دود شیمیایی ، نخستین بار در دهه 1940 در لوس آنجلس مشاهده شد و از آن زمان ، عموما به این شهر بستگی داده شده است. اما در دهه‌های اخیر با کنترل آلودگی هوا مسئله مه دود در شهر لوس آنجلس بطور نسبی تخفیف پیدا کرده است. از نظر کمی ، اکثر کشورها و همچنین سازمان جهانی بهداشت (WHO) ، حدی را برای حداکثر غلظت مجاز اوزون در هوا در نظر گرفته‌اند که در حدود 100ppb (میانگین غلظتها در طول زمان یک ساعت) است. اوزون در هوای پاکیزه تنها به چند در صد این مقدار می‌رسد. واکنش دهنده‌های اصلی اولیه در یک پدیده مه دود نور شیمیایی ، اسید نیتریک ، NO و هیدروکربنهای سوخته نشده هستند که از موتورهای احتراقی درون سوز به عنوان آلاینده در هوا منتشر می‌شوند. جزء مهم دیگر در تشکیل مه دود ، نور خورشید است.

باران اسیدی

یکی از جدی‌ترین مشکلات زیست محیطی که امروزه بسیاری از مناطق دنیا با آن روبه‌رو هستند، باران اسیدی است. این واژه انواع پدیده‌ها ، از جمله مه اسیدی و برف اسیدی که تمام آنها با نزول مقدار قابل ملاحظه اسید از آسمان مطابقت دارد را می‌پوشاند. باران اسیدی دارای انواع نتایج زیان‌بار بوم شناختی است وجود اسید در هوا نیز احتمالا بر روی سلامتی انسان اثر دارد. پدیده باران اسیدی در سالهای آخر دهه 1800 در بریتانیا کشف شد، اما پس از آن تا دهه 1960 به دست فراموشی سپرده شد. باران اسیدی به نزولات جوی که قدرت اسیدی آن بطور قابل توجهی بیش از باران طبیعی (یعنی آلوده نشده)، که خود به علت حل شدن دی‌اکسید کربن هوا در آن و تشکیل اسید کربونیک بطور ملایم اسیدی است، باشد، اطلاق می‌شود.

(CO2 (g) + H2O (aq) ↔ H2CO3(aq

از تفکیک جزئی H2CO3 پروتون آزاد می‌شود و PH سیستم را کم می‌کند.از اینرو PH باران طبیعی که آلوده نشده، از این منبع بخصوص حدود 5.6 است. تنها بارانی که قدرت اسیدی آن به مقدار قابل ملاحظه‌ای بیشتر از این باشد، یعنی PH آن کمتر از 5 باشد، باران اسیدی تلقی می‌شود. دو اسید عمده در باران اسیدی ، HNO3 و H2SO4 است. بطور کلی ، محل نزول باران اسیدی در مسیر باد دورتر از منبع آلاینده‌های نوع اول ، یعنی SO2 و نیتروژن اکسیدها است. باران اسیدی به هنگام حمل توده هوایی که آلاینده‌های نوع اول را دربردارند، بوجود می‌آیند. از اینرو باران اسیدی یک مشکل آلودگی است که به علت حمل دور برد آلاینده‌های هوا ، حدود و مرز جغرافیایی نمی‌شناسد.

مواد شیمیایی آلی سمی

واژه مواد شیمیایی سنتزی از طرف رسانه‌های گروهی برای توصیف اجسامی بکار می‌رود که عموما در طبیعت یافت نمی‌شوند. ولی توسط شیمیدانان از اجسام ساده‌تر سنتز شده‌اند. اکثریت مواد شیمیایی سنتزی که مصرف تجارتی دارند، ترکیبات آلی هستند و برای بیشتر آنها از نفت به عنوان منبع اولیه کربن در این ترکیبها استفاده شده است. کربن با کلر ترکیبهای زیادی را تشکیل می‌دهد که به علت سمی بودن آنها برای بعضی گیاهان و حشرات ، بسیاری از این قبیل ترکیبها کاربرد گسترده‌ای به عنوان آفت کش یافته‌اند. ترکیبات آلی کلردار دیگر بطور گسترده‌ای در صنایع پلاستیک و الکترونیک بکار برده شده‌اند.

شکستن پیوند کربن به کلر بطور مشخص دشوار است و حضور کلر همچنین واکنش پذیری سایر پیوندها را در مولکولهای آلی کم می‌کند. همین خاصیت به این معنی است که با وارد شدن ترکیبهای آلی کلردار به محیط زیست ، تخریب آنها به کندی صورت می‌گیرد و بیشتر تمایل به جمع شدن دارند و به این علت به معضل بزرگ محیط زیست محیطی تبدیل شده‌اند. اجسام آلی سمی که بطور عمده مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از: انواع آفت کشها ، حشره کشهای سنتی ، حشره کشهای آلی کلردار ، ددت ، توکسافنها ، کاربامات ، حشره کشهای آلی فسفات‌دار ، علف کشها و...

آلودگی آبها

آب ، تصفیه آن و جلوگیری از آلودگی و به هدر رفتن آن از مسائل بسیار مهم زمان ما به حساب می‌آید. آلودگی آبها ، معضل بزرگ زیست محیطی محسوب می‌شود که به علت پیشرفت صنایع و تکنولوژی ، هر روزه با پیشرفت روز افزون آن مواجهیم.

فلزهای سنگین و شیمی خاک

بسیاری از فلزهای سنگین برای انسان سمی هستند و چهار فلز جیوه (Hg) ، سرب (pb) ، کادمیم (Cd) و آرسنیک (As) فلزهایی هستند که بعلت کاربرد گسترده ، سمیت و توزیع وسیع آنها بیشترین خطر را از نظر زیست محیطی دارند. البته هیچ یک از این عنصرها هنوز به آن اندازه در محیط زیست پخش نشده که یک خطر گسترده بشمار آید. به هر حال ، هر یک از آنها در بعضی از محلات در سالهای اخیر در سطوحی سمی یافت می‌شود. این فلزها بطور عمده از مکانی به مکان دیگر از طریق هوا منتقل می‌شوند و این انتقال معمولا به صورت گونه‌هایی که روی ماده ذره ‌مانند معلق ، جذب سطحی شده یا در آن جذب شده است، صورت می‌گیرد.

تولید انرژی و آثار محیطی آن

بسیاری از مسائل زیست محیطی ، نتیجه غیر مستقیم تولید و مصرف انرژی ، بویژه زغال سنگ و بنزین است. ذخایر زغال سنگ در دنیا از مجموع نفت ، گاز طبیعی و اورانیوم خیلی بیشتر است. از اینرو مصرف زغال سنگ برای تولید انرژی صنعتی نه تنها ادامه خواهد یافت، بلکه احتمالا به مقدار زیادی بویژه در کشورهای در حال توسعه مانند چین و هندوستان که ذخایر زیادی از این ماده دارند، افزایش می‌یابد. از سوزاندن زغال سنگ مقدار زیادی SO2 و CO2 که آلاینده هستند تولید می‌شود. بحث انرژی هسته‌ای و سایر منابع انرژی نیز جای خود دارد.

تاثیر زباله بر محیط زیست

زباله و مسائلی که با آن در ارتباط است به سلامت عموم مردم مربوط می شود. از این رو هر یک از افراد در جامعه باید به گونه و طریقی به دنبال نجاتشان از بیماریهایی متفاوتی که ناشی از وجود زباله در جامعه هست، باشند. برای پیشگیری از مشکلات موجود در این زمینه نیاز به یک مدیریت عمومی را وجود دارد که به وسیله تک تک افراد در جامعه باید انجام پذیرد و همه باید در آن سهیم باشند. وجود زباله در معابر،کوچه و خیابانها همه از علائم میزان سطح درک مردم نسبت به نقش آنها در این مدیریت است. نقش کلیدی مردم بیشتر در قسمت ایجاد زباله، نوع نگهداری موقت از آن و بازیافت آن می باشد . آیا تا به حال از خود سوال کرده اید این زباله هایی که بی رویه تولید می کنید چه تاثیراتی بر طبیعت زنده و محیط زیست دارد؟ آیا به مقدار بی رویه زباله ای که درشبانه روز تولید می کنید و به عواقب ناشی از آن که شامل هزینه های جمع آوری، دفع بهداشتی، بهداشت عمومی جامعه و ... فکر کرده اید؟ به نظر شما الگوی مناسب مصرف چه خصوصیاتی دارد تا با استفاده از آن بتوانیم در تولید بی رویه جلوگیری به عمل آوریم؟

با توجه به میزان بالای تبلیغات رسانه ای و فرهنگ سازی در زمینه تولید، نگهداری و تفکیک زباله ها دیگر کمتر کسی پیدا می شود که در این زمینه اطلاعی داشته نداشته باشد مشکل اصلی بیشتر در مرحله اجرا کردن و عمل به آن نکات در این زمینه می باشد. غیر از شیشه ، کاغذ و فلز که معمولا به عنوان زباله های بازیافتی معرفی می شوند کمتر کسی به گروه اصلی زباله ها که همان زباله های تر هستند، فکر می کند. این گروه به عنوان منابع اولیه تهیه کمپوست ، قابلیت دارند که به مهمترین منابع اولیه در تهیه کودهای کشاورزی تبدیل شوند؛ اما صحبت ها بر سر بایدها و نبایدها بالا گرفته و زباله با شمشیری دو لبه که از یک سو تهدید سلامت جامعه و از سوی دیگر، تلاش برای تامین منابع غذایی انسان را به یدک می کشد. با توجه به نوع مواد اولیه و روش کمپوست کردن ، انواع مختلف کمپوست را می توان تولید کرد. زباله های شهری بقایا و پساب کارخانه های صنعتی ، بقایای کشاورزی و دامداری ها و حتی فضولات انسانی قابل کمپوست کردن هستند. یکی از مهمترین فواید کمپوست کردن مواد، حذف بوی نامطبوع و زننده آنهاست. غالب موادی که به عنوان ماده اولیه در تهیه کمپوست به کار می روند زباله های با بوی بسیار بد را شامل می شوند که قابل استفاده در کشاورزی نیستند؛ چرا که هیچ کشاورزی حاضر به استفاده از این مواد متعفن در مزرعه خود نیست.حتی تصور مصرف صدتن زباله با بوی نامطبوع در یک مزرعه به نسبت کوچک ۲ هکتاری تا شعاع چند کیلومتر هر انسانی را فراری می دهد، در صورتی که با کمپوست کردن همین مقدار زباله می توان این مشکل را براحتی بر طرف کرد. فایده دیگر آن کاهش حجم مواد اولیه است که بیشتر از طریق از دست رفتن آب زاید موجود در مواد اولیه در زباله ها حاصل می شود. این مساله حمل و نقل و مصرف ضایعات را آسان می کند و تاثیر بسزایی در سهولت استفاده از کمپوست دارد. تجزیه مواد سمی موجود در زباله ها شامل بقایای شوینده ها، حلال ها، مواد سمی ناشی از فساد بی هوازی موادغذایی مثل اسید بوتیریک و... طی عمل کمپوست کردن تجزیه می شوند و بخش عمده ای از اثرات مخرب خود را از دست می دهند، در صورتی که رها کردن این مواد از محیط زیست ، پیش از عمل کمپوست می تواند بشدت باعث تخریب اکوسیستم شود حتی بسیاری از نگهدارنده های موادغذایی نیز نباید براحتی در محیط زیست رها شوند. فایده دیگر کمپوست کردن ، امکان نگهداری آن در طول زمان بیشتر است ، چرا که به طور کلی نگهداری زباله به مکان هان خاصی نیاز دارد و بسیار دردسرزاست ، ولی کمپوست باتوجه به رطوبت کم و پاک بودن آن از میکروارگانیزم های مضر و عدم دارا بودن بوی نامطبوع ، در هر مکانی قابل انبار کردن و نگهداری است. نکته مهم این که بجز موارد خاص از بیشتر مواد زاید شهری و کشاورزی می توان کمپوست تهیه کرد و نه تنها این مواد اولیه قابل اختلاط با یکدیگر هستند، بلکه نتایج تحقیقات نشان می دهد مخلوط کردن موادآلی حاصل از زباله های شهری با بقایای کشاورزی می تواند بر کیفیت کمپوست اثر مثبت داشته باشد، در نتیجه طیف وسیعی از موادآلی را می توان طی روش هایی کمپوست تبدیل کرد. فواید کاربرد کمپوست در کشاورزی بسیار قابل توجه است.درصد عمده ای از مواد موجود در کمپوست ، جزو موادآلی هستند که برای بهبود خصوصیات فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیک خاک بسیار ضروری هستند. موادآلی باعث بهبود تخلخل خاک و افزایش تهویه خاک می شود و می تواند کاستی های موجود در خاک های شنی را در نگهداری آب کم کند. همین طور از شدت سله در خاک های رسی بکاهد. مواد آلی رشد میکروارگانیزم ها در خاک را سرعت می بخشد و از جنبه های مختلف می تواند برای آنها مفید واقع شود. التبه از موانعی که در تولید کمپوست وجود دارد نباید غافل شد.کشور ما از نظر تولید سرانه زباله ، در دنیا در رده های بالایی قرار دارد. در عمده کشورهای اروپایی ، زباله به صورت هفتگی جمع آوری می شود.

در صورتی که در کشور ما به دلیل حجم بالای زباله باید روزانه و حتی چند بار در روز ، زباله از سطح شهر و روستا جمع آوری شود. این پتانسیل بالا متاسفانه هنوز با فناوری ادغام نشده است.در بسیاری از شهرهای ایران همچنان سیستم سنتی دفن زباله برقرار است که باعث ایجاد مناطقی آلوده می شود که مرکز شیوع انواع بیماری ها بوده و از نظر بهداشتی به طور کلی مردود است.کشاورزان ما نیز با این ماده بخوبی آشنا نیستند و موارد کاربرد آن را به درستی نمی دانند. کاربرد این مواد در خاک های اسیدی شنی می تواند به طور کلی بسیار سودمندتر از خاک های حاصل خیز باشد. به نظر می رسد باید تحقیقات هدفداری به منظور تعیین میزان مصرف این ماده در کشت های مختلف و بخصوص در صنعت تولید قارچ انجام شود و شرایط تولید آن هم باید با بررسی های کاوشگرانه بهینه سازی شود تا اثرات سودمند کمپوست بیش از پیش مشخص گردد. اثر موادآلی موجود در کمپوست ، بسیار در کشاورزی مورد توجه است. افزایش توان نگهداری آب در خاک یکی از فواید غیرقابل انکار کمپوست است. باید خاطر نشان ساخت در صورتی که مواد اولیه کمپوست بخوبی تفکیک نشده باشند و حاوی عناصر سنگین مثل نیکل ، جیوه ، سرب و... باشند، کمپوست حاصل بشدت بر محیط زیست اثر مخرب دارد. لامپ های جیوه ای باتری های سربی ، روی ، قلع و دیگر فلزات سنگین موجود در انواع قوطی کنسروها و ظروف پخت و پز و جوهر چاپ روی کاغذها بشدت می توانند در کمپوست حاصل از مواد جامد زباله های شهری وارد شوند. از این رو باید پیش از قراردادن زباله ها در کیسه ها در آشپزخانه و حداکثر قبل از بارگیری زباله ها از کنار خیابان ، این مواد حاوی عناصر سنگین از مواد آلی که در تهیه کمپوست به کار می روند، جدا شوند. اهمیت این جداسازی به حدی است که می تواند کیفیت کمپوست حاصل را تضمین کند. در استانداردهایی که در تهیه کمپوست در دنیا موجود است ، نبود فلزات سنگین بسیار مورد تاکید است. با توجه به مقادیر بسیار زیادی از کمپوست که در مزارع یا صنعت تولید قارچ مورد استفاده قرار می گیرد (حدود ۵۰ تن در هکتار) بدیهی است که حتی غلظت بسیار کم این عناصر می تواند حجم قابل توجهی از آن فلز را در محیط زیست رها کند. این فلزات بر رشد گیاهان ، قارچ ها، باکتری ها، حیوانات و بخصوص پستانداران ، اثرات سوء می گذارد . غلظت این عناصر طی عمل کمپوست کردن معمولی کم نمی شود، بلکه باید به طور جداگانه فرآیندی برای کاهش غلظت آن در کمپوست صورت گیرد که باتوجه به مشکلاتی که در جداسازی این فلزات از کمپوست وجود دارد شاید تنها راه حل موجود برای جلوگیری از ورود مواد مضر به داخل کمپوست تفکیک زباله از مبدا است.یکی از معایب کمپوست ، عدم تناسب عناصر غذایی موجود در آن با نیاز غذایی گیاهان است ، به طوری که ۱۰ تن در هکتار کمپوست می تواند نیاز پتاسیم یک گیاه زراعی معمولی مثل گندم را برطرف کند، در صورتی که ۱۰۰ تن از همین کمپوست حاصل از مواد زاید شهری نمی تواند تمام نیاز نیتروژن گیاه گندم را رفع کند. با توجه به شرایط گوناگون که در مورد کمپوست بیان شد باید خاطر نشان ساخت که امروزه تولید زباله بطور چشمگیری رو به افزایش است این افزایش و تولید موجب بحرانهایی در زمینه محیط زیست گردیده است که حیات موجودات کره زمین را بامشکلات جدی روبرو ساخته است. تولید آلاینده های مختلف زباله که هرروز برتعداد وتنوع آنها افزوده می شود سبب شده که ضمن خسارت به منابع اصلی(آب ، خاک ، هوا ) با مقادیر زیاد مواد زاید به اشکال جامد ، نیمه جامد ، مایع و گاز مواجه شده ایم و این بدان معناست که بشر به دست خود عرصه زندگی را برخود و سایر موجودات تنگ نموده است. استفاده از چهل و هشت هزار ماده شیمیایی در زندگانی روزمره که تاکنون تنها خاصیت سرطان زایی پانصد نوع آن به اثبات رسیده نوعی تهدید جدی برای محیط زیست وسلامت انسان به شماره می رود. افراد جامعه باید بدین باور برسند که علاوه بر رعایت موازین بهداشت فردی ملزم به حفظ بهداشت محیط پیرامون خود نیز هستند زیرا درصورت عدم رعایت این موضوع سلامت آنها و سلامت سایر افراد جامعه در مخاطره خواهدافتاد.

جلوگیری از آلودگی محیط زیست

آدمی در آغاز زندگی، موجودی تابع طبیعت بوده و برای زیستن خود به سخاوت آن نیاز داشته است. هم چنین از قدرت طبیعت به هنگام وقوع طوفان، طغیان آب و فوران آتش فشان و حوادثی مانند آن ترس و وحشت داشته است. انسان خود را ناچار دید تا برای استفاده بهتر و بیشتر از مواهب طبیعی و نیز حفاظت از خود در برابر محیط، بر دامنه اطلاعات خویش بیفزاید. به این ترتیب آموخت که حیوانات را اهلی کند، از گیاهان بهتر استفاده کند و پناهگاه های محکم تری برای خود بسازد. رفته رفته در طبیعت نفوذ و دخالت کرد، اقلیم مناطق را دگرگون ساخت، رودها و حتی دریاچه های مصنوعی به وجود آورد و با دخالت هایش، تعادل طبیعت را بر هم زد و باعث بی نظمی و نابسامانی در آن شد. بشر به موازات این اقدامات، متوجه خساراتی شد که به محیط زیست وارد ساخته است و این آگاهی به تدریج افزایش یافت. در پاره ای از کشورهای جهان مانند ایتالیا، یونان و فرانسه قدمت انجام بعضی از اقدامات زیست محیطی به قرن ها قبل بر می گردد، اما در سطح جهان چنین نبوده است و مهم ترین اقداماتی که در این زمینه انجام گرفته مربوط به قرن بیستم است. در سال۱۹۰۹ کمیته مشترک بین المللی بر اساس معاهده آب های مرزی میان آمریکا و کانادا تشکیل شد. این کمیته به عنوان یکی از اولین کمیسیون های بین المللی مسئول کنترل امور آلودگی آب شیرین شناخته شده است. ضرورت تشکیل چنین کمیته ای به این دلیل بود که اصولاً مشکلات ناشی از آلودگی رودخانه ای بین المللی و دریاها تنها از راه اقدامات ملی و داخلی برطرف نمی شود و به همکاری دیگر کشورهای ذی نفع نیاز دارد. در خاتمه جنگ جهانی دوم اقداماتی صورت گرفت که بسیاری آن را فقط در چارچوب مسائل نظامی مورد توجه قرار دادند. این اقدامات مانند تشکیل دادگاه نظامی نورنبرگ، تنها امور نظامی را مدنظر قرار نداده است، بلکه ابعادی از انهدام و تخریب محیط زیست نیز در لوای جرایم جنگی مورد بررسی قرار گرفته است. تعدادی از متهمان، به اتهامی مانند روش به کارگیری زمین های سوخته، که در عقب نشینی نیروی های آلمان از شوروی سابق، بالکان و نروژ به اجرا در آمد، مورد محاکمه قرار گرفتند. اما در کشور ما، حمایت از محیط زیست و سالم نگه داشتن آن موضوعی است که از دیرباز مورد توجه بوده است. در روزگاران کهن، متاثر از افکار دینی توجه خاصی در این باره وجود داشته است و با ظهور مکتب نورانی اسلام بر میزان و چگونگی این حمایت نیز افزوده شد.

حفاظت از محیط زیست از نگاه ادیان الهی

بشر همواره از معنویت و فرهنگ دینی تاثیر پذیر بوده و زندگی خود را براساس آن استوار نموده و کوشش کرده است تا جایی که برای او امکان دارد اصول زندگی اش را براساس آن و ملاک های خود را از این طریق به دست آورد. نگرش او به محیط زیست به عنوان یکی از مسایل حیاتی نیز، تا میزان زیادی نتیجه تاثیر پذیری از فرهنگ های آسمانی است. از این رو آگاهی یافتن از دیدگاه های این ادیان به معنای ریشه یابی این اقدامات حمایتی است.

ادیان غیر اسلامی

برای آنکه نگرش ادیان عبری را درباره محیط زیست بدانیم باید به مجموعه کتاب های مقدس یهودیان مراجعه کنیم، این کتاب ها شامل تورات و کتاب های دیگر منتسب به دیگر پیامبران قوم یهود است. در این کتاب ها از کیفیت خلقت جهان، آسمان و زمین و از طبیعت و منابع طبیعی همچون آب، خاک، گیاهان، درختان، جنگل و نیز حیوانات سخن گفته شده است. در کتاب آفرینش آمده است که خداوند باغی را در عدن به طرف شرق آفرید و آدم را که خلق کرده بود، در آنجا سکنی داد. در کتاب مزامیر در بخشی از سرود یکصد و چهار آمده است: «چشمه ها را در وادی ها جاری می سازند، تا در میان کوه ها روان بشوند، حیوانات صحرا را سیراب می سازند، تا گورخران تشنگی خود را فرو نشانند. بر آنها مرغان هوا ساکن می شوند و از میان شاخه ها آواز خود را سر می دهند. نباتات را برای بهائم می رویاند و سبزه را برای خدمت انسان، و نان را از زمین بیرون می آورد ... ای خداوند، پدیده های تو چه بسیار است. جمیع آنها را به حکمت کرده ای و زمین از دولت تو پر است» در این سرود، خلقت طبیعت و موجودات به تصویر کشیده شده و جایگاه انسان را در آن توصیف کرده است. به عبارت دیگر نیاز انسان به طبیعت و ضرورت حفظ آن برای استمرار حیات نشان داده شده است. در آئین مسیحیت نیز طبیعت و محیط زیست مورد توجه قرار گرفته است. در کتاب (اعمال رسولان) به بشر توصیه شده است که در پدیده های طبیعی بیاندیشید و از این راه به خدا پی ببرید. در قسمتی از باب چهارم این کتاب آمده است: «به شما بشارت می دهیم که از این اباطیل رجوع کنید به سوی خدای حی که آسمان ها و زمین و دریا و آنچه را که در آنهاست آفرید.»به این ترتیب سعی شده است تا انسان از راه توجه به طبیعت، به سوی خداوند هدایت شود و همواره طبیعتی که وسیله رسیدن بشر به خالق هستی است مورد احترام قرار دارد. برخی از دانشمندان مانند وایت (White) و توین بی (Toynbee) معتقد بوده اند که فرهنگ و تعالیمِ یهودیت و مسیحیت سبب شده است که انسان طبیعت را در خدمت خود بداند و به خود حق بدهد که به هر گونه که مایل است در طبیعت تصرف کند، اما این اندیشه درست نیست و حاکی از برداشت نادرست آنها از تعالیم ادیان مزبور است. زرتشت نیز، از نخستین پیامبران ادیان الهی است که درباره محیط زیست و حمایت از آن سخن گفته و مقرراتی نیز وضع کرده است. از جمله در کتاب وندیداد- که جزء سوم اوستا و حاوی احکام شریعت زرتشت است، درباره مسائل گوناگون آلودگی ها و راه های برطرف کردن آنها مقرراتی وضع شده است. (در همین زمینه و درباره ایرانیان باستان که خود از نگاهبانان اولیه محیط زیست به شمار می روند، توجه شما را به مقاله ای جلب می کنیم که در شماره نهم ماهنامه نفت پارس درج شده است)

محیط زیست از نظر دین اسلام

تردیدی وجود ندارد که هیچ مکتبی مانند اسلام به طبیعت و محیط زیست اهمیت نداده است. قرآن کریم در بسیاری از آیات. انسان ها را به مطالعه طبیعت و عناصر آن فراخوانده است. هم چنین بسیاری از سوره های قرآن کریم به نام یکی از عناصر طبیعت خوانده می شود مانند سوره شریفه بقره، رعد، نحل، نور، عنکبوت، نجم، فجر، شمس، حدید، لیل، قمر، تین، ناس و ... خداوند منان، سرنوشت بشر را به گونه ای رقم زده است که در دامان طبیعت رشد کند و به آن نیازمند باشد. طبیعت به شکلی خلق شده است که در خدمت انسان باشد و نیازهای او را برطرف کند. با در نظر گرفتن این نکته که به حکم قرآن کریم همه چیز در جهان آفرینش بر پایه نظم و عدالت استوار است و هر چیزی به اندازه لازم آفریده شده است (سوره شریفه قمر آیه۴۹) این نتیجه به دست می آید که نابسامانی های موجود در طبیعت و آلودگی های زیست محیطی ناشی از بهره وری نادرست از طبیعت و منابع آن است. فعالیت های انسان برای رسیدن به رفاه و توسعه اقتصادی و اجتماعی، خود باعث تخریب محیط زیست شده است. این تخریب آن چنان در وضعیت آب و هوای کره زمین دگرگونی ایجاد کرده که سلامتی و حیات او و سایر موجودات زنده به خطر افتاده است. شرایط به وجود آمده به حدی وخیم است که امروزه از آن به عنوان «بحران محیط زیست» یاد می شود. برای رهایی از این بحران، باید به اصول اخلاقی و متون دینی به ویژه اسلام مراجعه کنیم، زیرا مبنای پیدایش بحران زیست محیطی کنونی، بحران اخلاق در میان انسان ها است. در قرآن کریم از نابود کردن و تخریب محیط زیست به عنوان اعتداء (تجاوز) نام برده شده است و بر این اساس کسانی که رفتار ناشایست نسبت به محیط زیست داشته باشند، از رحمت و محبت خداوند محروم خواهند بود. (سوره شریفه مائده آیه۸۶) درست است که خداوند طبیعت را مقهور انسان آفریده است و انسان را به عنوان جانشین خود در زمین قرار داده است، اما این به آن معنا نیست که او آزاد باشد تا هر گونه که مایل است رفتار کند. انسان در برابر خداوند و تمامی آفرینش مسئول است. او باید در برابر اراده خداوند تسلیم باشد و با صلح و صفا در بشر طبیعت زندگی کند به عبارتی، انسانی که جانشین خداوند در زمین است باید همواره در راه حفظ و سلامت طبیعت بکوشد.

نتیجه گیری

مسیل هایی که از مناطق مسکونی عبور می کنند همواره در معرض هجوم تخلیه فاضلابها ، زباله ها وضایعات کشاورزی باغچه ای قرار دارند. این آلاینده ها علاوه براینکه سیمای مسیل را پلشت و زشت جلوه می دهند ، عوارض و مشکلات خاصی در آب و خاک ایجاد می کنند .بنا بر این شهرداریها میبایست ساماندهی مسیل های شهری را در اولویت کاری خود قرار دهند.عدم توجه به مسائل زیست محیطی باعث شده تا ایران در جهان حائز رتبه 132جهان باشد. عدم برنامه ریزی در مورد مسائل زِست محِیطی شهری فردا هزینه های مضاعفی را بر ملت و دولت اجبار خواهد نمود.

برفی که در نروژ می‌بارد مواد آلاینده‌ای به همراه دارد که منشا آن از انگلستان و آلمان است. یا باران اسیدی در کانادا نتیجه مواد آلاینده‌ای است که منشا آنها از ایالات متحده است. در آتن گاهی مجبور می‌شوند به علت آلودگی شدید هوا کارخانجات را تعطیل و رفت و آمد اتومبیلها را محدود کنند. شهرهای دیگر دنیا مانند مکزیکوسیتی ، رم و تهران نیز با مشکل آلودگی هوا دست به گریبانند. آلودگی دریاها ، رودخانه‌ها ، دریاچه‌ها و اقیانوسها و جنگلهای نیز نیز موضوع بحث جدی می‌باشند.

سال انتشار:

واژگان کلیدی: آلودگی ,محیط زیست,هوا ,فاضلاب,زباله ,مسیل,لجن ,نخاله ,ضایعات ,باغچه , لایه ازن,فتوشیمیایی,باران اسیدی,

تالیف و ترجمه:

منبع: اینترنت

نویسنده: مصطفی تقوی

محل انتشار: اینترنت

زبان: فارسی

ارسال نظر

پیام

نام

ایمیل

سایت