کــابل و بحـران آلوده‌گـی آب

بیست و دوم مارچ برابر با دوم حمل هر سال، مصادف بود با روز جهانی آب. روز جهانی آب اولین بار در سال ۱۹۹۲ میلادی در کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل در کشور برازیل مطرح گردید. هدف از نام‌گذاری این روز، ترویج‌ فرهنگ حفاظت و مدیریت منابع آبی و آگاه‌سازی مردم جهان در مورد آب می‌باشد. افغانستان نیز یکی از جمله کشورهای جهان است که به شدت با پدیده‌ی آلوده‌گی و بحران مدیریت آب مواجه می‌باشد. با آن‌که در این کشور منابع و ذخایر آبی فراوان وجود دارد، اما بنا بر عدم امکانات و نبود مدیریت دقیق، آب‌ها هدر رفته و مردم در مشکلات متعددی به سر می‌برند. حتا گاهی آب نه تنها که مایه رحمت بوده بلکه برای مردم باعث زحمت می‌شود. در فصل بارش و باران، جاری‌شدن آب‌های سطحی در وسط جاده‌ها، مشکلات گسترده‌ی را برای شهروندان خلق می‌کند. آلوده‌گی و پایین رفتن آن از سطح زمین، از مشکلاتی دیگری است که مردم با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و حیات هزاران نفر را با خطر مواجه ساخته است.

  ارزش و اهمیت آب

آب یکی از با ارزش‌ترین عنصر در زندگی بشر به شمار می‌رود و بدون آن زندگی‌کردن برای زنده‌جان‌ها غیر ممکن می‌باشد. آب‌های آلوده باعث گسترش انواع و اقسام امراض کشنده در بین مردم می‌گردد. از نظر دین مبین اسلام و قوانین ملی کشور، آب و حفاظت از آن از جایگاه بالایی برخوردار است. برای کسانی که آب را آلوده می‌سازند، مجازات‌های سنگینی تعیین شده است. در قرآن کریم در سوره نحل آیه ۱۰ آمده است: خدایی که آب را از آسمان فرو فرستاد تا از آن بیاشامید و درختان و سبزه و زراعت را پرورش دهید و از ثمرات آن بهره‌مند شوید. در سوره هود آیه ۷ آمده است: «او خدایی است که آسمان و زمین را در فاصله شش روز آفرید و عرش با عظمت او بر آب قرار گرفت.» بدون شک آب مایه‌ی حیات بوده و بدون آب سالم، زندگی‌کردن غیر ممکن است. در قانون جزای کشور در ماده ۵۰۵ آمده است: «شخصی که در دریا، نهر، جوی و یا در آب جاری، مواد کثیفه را که به ضرر مردم باشد بیندازد، به حبس یک ماه و یا جزای نقدی محکوم می‌گردد.» بناً بر این هیچ‌کس حق ندارد که آب را آلوده سازد.
شهر کابل که اطراف آن را کوه‌های بلند و برف‌گیر احاطه کرده است، باید یکی از زیباترین و پاک‌ترین شهرهای کشور باشد. اما بر عکس در تمامی فصل‌های سال در شهر کابل، بحران مدیریت آب، یکی از مشکلات جدی باشندگان این شهر به شمار می‌رود. آگاهان مسایل اجتماعی نسبت به این موضوع به شدت ابراز نگرانی کرده و می‌گویند اگر دولت و مردم راه‌کارهای اصولی و عملی را برای پیش‌گیری از بروز بحران منابع آب و کاهش آلوده‌گی روی دست نگیرند، کابل دیگر جای برای بود و باش نخواهد بود. پایین رفتن سطح آب و آلوده‌گی آن در شهر کابل، به شکل وحشت‌ناکی در حال افزایش است. اما هنوز کدام اقدام جدی و مشخص از سوی مردم و مسوولان مدیریت شهری از قبیل شهرداری، وزارت شهرسازی، وزارت انرژی و آب، ریاست آب‌رسانی و ریاست حفاظت از محیط زیست شهر کابل، روی دست گرفته نشده است.
دولت وحدت ملی مطابق فرمان ماده پانزدهم قانون اساسی کشور مکلف به رعایت محیط زیست و مسایل مربوط به آن می‌باشد. آب در بخش نظافت و پاکی، سرسبزی شهر، آبیاری گلدان‌ها و پارک‌های شهر، تهویه‌ی هوا، کنترل وضعیت جوی، به شدت نقش دارد. در این قسمت به مهم‌ترین موضوعات مربوط به آلوده‌گی آب، عوامل مؤثر در آلوده‌ساختن آن و راه‌کارها و راه‌حل‌های مربوط به آب در شهر کابل پرداخته می‌شود.

آلودگی آب و عوامل آن

آلودگی آب عبارت است از افزایش هرگونه مواد کیمیایی، فزیکی، بیولوژیکی در آب، که موجب تغییر خواص و نقش اساسی آن در مصارف ویژه‌اش گردد.[۱] آب آلوده شامل آب‌هایی می‌گردد که به خاطر عوامل متعدد، یکی از خاصیت‌های اصلی خود را که شامل: بو، رنگ و مزه می‌گردد، از دست دهد. آب‌ها در شهر کابل با دو تهدید آلودگی و پایین‌رفتن سطح آب در زیر زمین مواجه است. آقای حبیب غوری رییس پیشین تنظیف شهرداری کابل در یک مصاحبه اختصاصی با ما می‌گوید: «جنگ و ناامنی، افزایش نفوس شهر کابل، ‎ خودسری‌ها در مصرف آب و حفر چاه‎های عمیق و برداشت‌های بی‌رویه از سفره‎ی آب‎های زیر زمینی، کاهش تغذیه طبیعی منابع تولید آب در زمین و مسدودشدن رگه‌های جذب آب در زمین به خاطر پخته‌کاری‌ها و فرش‎های موزایکی، خشک‎سالی‌های پی در پی، آغاز به کار شرکت‌های آب‎رسانی به صورت غیر رسمی و غیر معیاری و از بین‌رفتن استرهای محافظتی در اثر جنگ‌ها و حوادث طبیعی، از مهم‌ترین عوامل ته‌نشین شدن آب‌های زیر زمین در شهر کابل به شمار می‌رود. هم‌چنان خشک‌شدن چشمه‌ها، تغییر پوشش گیاهی، نشست زمین و تشکیل منگ‌ها، از عوامل کمبود آب‌های زیر زمینی به شمار می‌رود. از سوی دیگر عدم رعایت حریم بهداشتی منابع آب، ورود فاضلاب خام شهری و پس‌آب‌های کشاورزی به منابع آب سطحی، دفن زباله‌ها در زمین و حُفر چاه‌های فاضلاب به صورت غیر معیاری، افزایش موترشویی‌ها در داخل شهر، افزایش فعالیت‌های ساختمانی و خانه‌سازی، نبود یک فاضلاب سراسری و سیستم کانا‎ل‎های آبرسانی در شهر کابل، زیربناهای ناقص شهری، تخریب فرش نباتی، تسلط باشندگان شهر کابل به صورت غیرحرفه‎ای بر زمین و رشد سریع و بدون برنامه‌ریزی نفوس، از مهم‌ترین عوامل آلودگی آب در شهر کابل به شمار می‎رود.[۲]

پیامدهای آلوده‌شدن آب

آلودگی آب یک وضعیت ناخوشایند و نامطلوبی است که تأثیرات منفی و ضررهای گوناگونی روی موجودات زنده به جا می‎گذارد و انواع و اقسام امراض را در بین مردم به وجود می‌آورد. آلودگی آب، به طریقه‌های گوناگونی دارای پیامدهای دراز مدت و کوتاه‌مدت بالای سلامتی انسان می‎باشد. متخصصان معتقد اند، موادی که از طریق آلوده‌گی آب وارد بدن انسان می‎شود، بافت‌های مختلف بدن را نابود می‎کند و انسان را به امراض گوناگون مواجه می‎سازد.
دکتر شعیب باتوری متخصص داخله در مصاحبه اختصاصی با ۸صبح می‎گوید: «آلوده‌گی آب یکی از مهم‌ترین عوامل گسترش امراض مختلف در بین زنان و کودکان می‎باشد. به گفته ایشان، ممکن است که استفاد از آب آلوده در همان لحظه آسیبی به سلامتی افراد وارد نکند، اما با گذشت مدت زمانی طولانی، آسیب‌های جدی را بالای انسان وارد می‎‌سازد. که از آن جمله مسمومیت، اسهال، ضعف بینایی، تولید پشه‌های خطرناک، کاهش یادگیری و ایجاد اختلال در مسایل آموزشی، مشکلات روحی و روانی، زردی، کاهش اشتها، اسهال خونی، ضعف شدید بدنی، گلودردی و به وجود آمدن انواع امراض مکروبی، از خطرها و ضررهای آب آلوده می‌باشد. [۵]

پیشنهادها و راه‌حل‌ها

در شهر کابل دولت و مسوولان باید راهکارهای مؤثری را برای پیش‌گیری از وقوع فاجعه محیط زیستی و به وجود آمدن بحران منابع آب روی دست بگیرند. از نظر آگاهان و متخصصان مربوط به مسایل محیط زیست، تشکیل یک کمیته مشترک از سوی ادارات مربوطه از جمله ریاست محیط زیست، وزارت صحت عامه، وزارت شهرسازی، وزارت انرژی و آب، وزارت اطلاعات و فرهنگ، وزارت داخله و جامعه مدنی، در نظر گرفته‌شدن کانال‌های هدایت‌کننده آب‌های اضافی و باران در ماستر پلان کابل جدید و شهرک‌های جدید، در نظر گرفته‌شدن مسوولیت‌های شهروندی توسط باشنده‌گان شهر کابل، مدیریت دقیق و مؤثر زباله‌ها توسط خانواده‌ها، جلوگیری از گشت و گذار حیوانات و مواشی در شهر کابل، جمع‌آوری معتادین از نواحی دریا و زیر پل‌های شهر، حفاظت از فرش نباتی، قانون‌مندشدن شرکت‌های آب‌‌رسانی خصوصی در شهر کابل، ایجاد کانال‌های سرپوشیده برای کنترل و هدایت آب‌های اضافی سطح شهر، صرفه‌جویی از آب، کاهش فعالیت موترشویان در داخل شهر، استفاده از مواد جذب‌کننده آب باران در ساخت‌و‌ساز سرک‌‌ها، کوچه‌ها و بام‌های منازل، از مهم‌ترین راه‌کارها و راه‌حل‌ها برای پیش‌گیری از وقوع فاجعه محیط زیستی و بحران منابع آبی در شهر کابل به شمار می‌رود.

نتیجه‌گیری

۱ – شهر کابل در اصل دارای منابع آبی فراوان و محیط زیبا می‌باشد. اما افزایش نفوس و موجودیت بعضی عوامل دیگر در این شهر، باعث کاهش و آلوده‌گی آب شده است. که این پدیده در سال‌های اخیر به شدت در حال افزایش می‌باشد.
۲ – اگر مسوولان مربوطه راهکارهای مؤثر و عملی را برای کاهش آلودگی و پیش‌گیری از وقوع بحران منابع آب روی دست نگیرند، تا چند سال دیگر کابل جای برای زندگی نخواهد بود. به خاطر این که از همین حالا بسیاری از آب‌ها ته‌نشین شده و قابل نوشیدن نمی‌باشد. امراض گوناگون به خاطر آلوده‌بودن آب به وجود آمده است.
۳ – رهبران دولت وحدت ملی، مسوولان شهرداری کابل، اداره محیط زیست، مسوولان وزارت شهرسازی، وزارت انرژی و آب و وزارت صحت عامه کشور، باید یک کمیته را از متخصصان تشکیل داده و راه‌حل‌های مؤثری را در پیش گیرند.

منابع

[۱]. – سایت آموزشی اطلاع‌رسانی هرس، http://ttt-amin.persianblog.ir .
[۲]. -.(وبسایت پارسا، آلودگی آب‌ها، موسسه فرهنگی پارسا، نوشته طاها علمی، http://www.parsa-r.ir )
[۳]- مصاحبه با حبیب غوری، رییس تنظیف شاروالی کابل، عوامل تخریب محیط زیست، به تاریخ: ۱۱/۱۲/۱۳۹۴
[۴]- . مقاله صفر نژاد، وبلاک صفری نژاد، تاریخ اخذ: روز چهار شنبه، ۱۳/۴/۱۳۹۵
[۵]- هفته‌نامه سلامت – شماره ۲۶۸ – مژگان کریمی

گرفته شده از سایت: https://8am.af